NIK: jest problem z zabezpieczeniem oczyszczalni i wodociągów przed działaniami dywersyjnymi

NIK opublikowała raport z kontroli przeprowadzonej w lubelskim urzędzie wojewódzkim, pięciu urzędach miast z woj. lubelskiego oraz pięciu spółkach komunalnych tych miast. Izba oceniła w nim działania tych podmiotów mające na celu ochronę zakładów, obiektów i urządzeń niezaliczonych do infrastruktury krytycznej, ale mających istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich. Ocenie poddano również przygotowanie na wypadek wystąpienia zdarzenia skutkującego zniszczeniem lub uszkodzeniem obiektów.

Z ustaleń kontroli wynika, że znaczącemu odsetkowi ludności nie zapewniono adekwatnego do potencjalnych zagrożeń poziomu zabezpieczenia dostaw wody, ciepła i odbioru ścieków. Według ewidencji prowadzonej przez wojewodę tylko trzy podmioty komunalne realizujące dostawy wody, energii cieplnej i odbioru ścieków były objęte obowiązkową ochroną, przewidzianą ustawą o ochronie osób i mienia.

Obszary, obiekty i urządzenia tych podmiotów zostały umieszczone w ewidencji prawie ćwierć wieku temu (odpowiednio w 2000 i 2002 r.). W okresie objętym kontrolą wojewoda lubelski nie wydawał decyzji o umieszczeniu w ewidencji obszarów, obiektów i urządzeń o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, takich jak: ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi czy oczyszczalnie ścieków. Według informacji uzyskanych od podmiotów (wojewodów) nieobjętych niniejszą kontrolą NIK, taka sama sytuacja dotyczyła połowy polskich województw.

Kontrolerzy stwierdzili też różnice w podejściu zarządzających do kwestii ochrony nad zarządzanymi obiektami. W spółkach, w stosunku do których były wydane przez wojewodę decyzje o obowiązkowej ochronie, zastosowane środki ochrony dawały pewniejsze zapewnienie zabezpieczenia przed nieuprawnioną ingerencją niż miało to miejsce w spółkach, na które nie zostały nałożone obowiązki ochrony w drodze decyzji wojewody. Pozytywnym wyjątkiem była jedna spółka, która pomimo braku takiej decyzji podejmowała skuteczne działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa, w wyniku których m.in. ujawniono zdarzenie o charakterze szpiegowskim.

W raporcie NIK zwrócono uwagę, że skontrolowane jednostki nie występowały do wojewody lubelskiego o wydanie decyzji o objęciu obowiązkową ochroną zakładów, obiektów lub urządzeń służących zaspokajaniu zbiorowych potrzeb w zakresie dostaw wody, energii cieplnej oraz usuwania ścieków komunalnych. Niepodejmowanie inicjatywy w tym zakresie tłumaczono najczęściej brakiem przepisów wskazujących obowiązek i formę zgłoszenia obiektów do prowadzonej przez wojewodę ewidencji, a także niewiedzą, czy zakłady, obiekty lub urządzenia już nie są ujęte w tej ewidencji.

Ponadto w połowie skontrolowanych urzędów miast nie monitorowano ryzyk dla bezpieczeństwa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i ciepłowniczej. Odmienne podejście stwierdzono w urzędach tych miast, w których miały już miejsce incydenty w spółkach odpowiedzialnych za zbiorowe zaopatrzenie mieszkańców wodę, ciepło i usuwanie ścieków. Tylko w połowie urzędów miast zostały opracowane procedury na wypadek zakłóceń w dostawie wody dla ludności, w tym zasady szacowania potrzeb zaopatrzenia w wodę w sytuacji kryzysowej. W pozostałych najczęściej uznawano, że odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa posiadanej infrastruktury spoczywa na spółce komunalnej.

Na podstawie wyników kontroli, NIK wystąpiła do MSWiA o dokonanie kompleksowej oceny obowiązującej ustawy o ochronie osób i mienia, w tym w zakresie spójności jej przepisów z później wprowadzanymi obowiązującymi regulacjami (m.in. ustawą o zarządzaniu kryzysowym, ustawą o wojewodzie i administracji rządowej w województwie). Izba zwróciła sie też o wystąpienie z inicjatywą ustawodawczą dotyczącą zmian w obowiązujących przepisach w zakresie niezbędnym do usunięcia zidentyfikowanych niespójności i nieprecyzyjnych unormowań.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia obowiązkowej ochronie podlegają zakłady, obiekty i urządzenia (w szczególności ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków) mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Ustawa nie wskazuje jednak ani na jakiej podstawie, ani też w jakim trybie ma być oceniana istotność ww. infrastruktury (lub jej brak) dla funkcjonowania aglomeracji miejskich. Nie definiuje też samego pojęcia aglomeracja miejska. Ponadto nie nakładała na spółki, gminy obowiązków informowania wojewody o infrastrukturze o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania aglomeracji miejskiej, a która powinna podlegać obowiązkowej ochronie.

mp/