Gminy wiejskie chcą móc odzyskiwać wydatki na opiekę nad mieszkańcami DPS-ów z ich masy spadkowej

W swoim piśmie ZGWRP przypomina, że zgodnie z art. 61 ust. 1–3 ustawy o pomocy społecznej obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt w DPS-ie spoczywa kolejno na mieszkańcu domu, jego małżonku i zstępnych przed wstępnymi, a następnie na gminie, z której osoba została skierowana.

„W praktyce oznacza to, że gdy mieszkaniec ponosi odpłatność w wysokości 70 proc. swojego dochodu, a pozostała część kosztu nie znajduje pokrycia w opłatach członków rodziny, różnicę zobowiązana jest pokryć gmina. Przepisy art. 96 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej nie przewidują jednak możliwości dochodzenia przez gminę zwrotu tej różnicy – ani od spadkobierców mieszkańca DPS, ani z jego majątku – jeśli osoba ta regularnie wnosiła należne 70 proc. swojego dochodu” – zaznaczono w stanowisku ZGWRP. 

Związek zwraca uwagę, że nawet w przypadku gdy mieszkaniec DPS-u posiada majątek (np. gospodarstwo rolne, nieruchomość), to po jego śmierci przechodzi on na spadkobierców nieuczestniczących w kosztach utrzymania, podczas gdy gmina przez wiele lat ponosiła znaczne wydatki z własnego budżetu.

Aby zobrazować skalę tych obciążeń dla gmin, ZGWRP podał przykład z gminy Radzanowo. I tak zgodnie z przytoczonymi danymi w 2024 r. roczny koszt pobytu mieszkańców DPS ponoszony przez gminę wyniósł 533 978 zł, a średni miesięczny koszt utrzymania jednego mieszkańca 6 068 zł. Z kolei w 2025 r. koszt ten wzrósł do 6 609 zł miesięcznie na osobę, a do końca sierpnia 2025 r. wydatki gminy wyniosły już 356 898 zł.

ZGWRP zwraca uwagę, że wielu mieszkańców DPS-ów pozostaje w tych placówkach przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat, a łączny koszt ponoszony przez gminę może sięgać setek tysięcy złotych w odniesieniu do jednej osoby.

„Dla gmin wiejskich, dysponujących ograniczonymi budżetami, jest to obciążenie nieproporcjonalne i w praktyce niemożliwe do odzyskania” – zaznaczono w stanowisku. 

Z tego powodu ZGWRP postuluje wprowadzenie zmian w ustawie o pomocy społecznej, które umożliwiłyby po pierwsze dochodzenie przez gminę zwrotu kwoty różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS-ie a opłatą wnoszoną przez mieszkańca (70 proc. dochodu) z masy spadkowej mieszkańca DPS, niezależnie od tego, czy osoba ta wywiązywała się z obowiązku przekazywania swojego dochodu na ten cel.

Drugim postulatem związku jest rozszerzenie katalogu osób zobowiązanych do zwrotu wydatków poniesionych przez gminę o spadkobierców mieszkańca DPS-u posiadających prawa majątkowe do jego mienia, w szczególności w sytuacji, gdy gmina ponosiła przez wiele lat koszt jego utrzymania.

ZGWRP chce również doprecyzowania art. 96 ust. 1 ustawy poprzez dodanie przepisu wprost upoważniającego gminy do dochodzenia zwrotu poniesionych kosztów z majątku lub spadku osoby przebywającej w DPS-ie. 

„Postulowana zmiana nie ma na celu ograniczenia prawa osób potrzebujących do korzystania z pomocy społecznej, lecz wprowadzenie sprawiedliwego i racjonalnego mechanizmu finansowania pobytu w DPS. Obecnie ciężar finansowy tego wsparcia w sposób nadmierny spoczywa na gminach, które nie mają narzędzi prawnych do odzyskania środków, nawet gdy osoba korzystająca z pomocy pozostawia po sobie znaczący majątek” – zaznaczono w stanowisku.

mam/