Inwestycje JST w obronę cywilną a odliczenie VAT. Eksperci o możliwościach i ryzykach 

Kluczowym aspektem w kontekście podatku VAT od inwestycji ochronnych, na który zwrócili uwagę eksperci Deloitte, jest potencjalne wykorzystanie schronów do działalności gospodarczej prowadzonej przez JST. Obserwacje wskazują, że takie obiekty, podobnie jak inne inwestycje JST, mogą być częściowo wykorzystywane w celach komercyjnych, zwłaszcza gdy nie ma bezpośredniej potrzeby ich użycia jako schronów. 

Zdaniem ekspertów Deloitte możliwość odliczenia podatku VAT od wydatków na te inwestycje istnieje, ale jej wysokość jest ściśle zależna od przyszłego wykorzystania schronów.

„W części projektów, gdzie inwestor będzie w stanie wydzielić wydatki ponoszone wyłącznie na część obiektu wykorzystaną do działalności gospodarczej zastosowanie znaleźć może zasada alokacji bezpośredniej i pełnego odliczenia podatku VAT od takich wydatków. Niemniej, praktyka pokazuje, że przy podobnych inwestycjach o wiele częściej możemy mieć do czynienia z mieszaną strukturą wykorzystania, która tworzy konieczność zastosowania prewspółczynnika lub współczynnika VAT przy ustalaniu prawa do odliczenia podatku od wydatków inwestycyjnych” – wskazała Sylwia Adamczyk-Kaczmara z Deloitte.

Dodała, że zasadą jest stosowanie przez JST prewspółczynnika określonego w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (Rozporządzenie).

Ekspert zaznaczyła jednak, że istnieje możliwość stosowania innego niż wskazany w ww. rozporządzeniu sposobu kalkulacji proporcji, o ile lepiej odzwierciedla on rzeczywiste wykorzystanie danego składnika majątkowego do działalności opodatkowanej.

„Zapadłe w ostatnim czasie orzeczenia sądów administracyjnych sprzyjają określaniu alternatywnych sposobów określenia proporcji, czyniąc je bardziej powszechnymi. Niemniej jednak, sam zakres prawa do odliczenia VAT powinien zostać precyzyjnie przeanalizowany odrębnie dla każdego przypadku, w szczególności z perspektywy otrzymanego dofinansowania” – dodała.

Eksperci zwrócili też uwagę na ryzyka związane z dofinansowaniem budowy schronów. Ich zdaniem samorządy muszą dokładnie przeanalizować postanowienia umowne, aby uniknąć ewentualnego podwójnego dofinansowania lub problemów związanych z kwalifikowalnością VAT. 

„Umowy mogą wprowadzać zastrzeżenia dotyczące m.in. sposobu udostępniania efektów inwestycji. Istotnym aspektem jest zasada, że beneficjent jest zobowiązany do zwrotu zrefundowanego podatku VAT (w całości lub części), jeśli zaistnieją przesłanki umożliwiające jego odzyskanie. Co więcej, istnieje ryzyko, że nawet jeśli JST ma prawo do częściowego odliczenia podatku naliczonego, podmioty udzielające dofinansowania mogą uznać, że jest ona zobowiązana do zwrotu dofinansowania przynajmniej w pewnej części, niezależnie od tego, czy faktycznie dokona takiego odliczenia” – zaznaczyła Adamczyk-Kaczmara.

Pod koniec maja br. wiceszef MSWiA Wiesław Leśniakiewicz przypomniał, że finansowanie zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na poziomie samorządu gminy, powiatu i województwa ma być planowane w ramach budżetów odpowiednio gmin, powiatów i samorządów województw. Poinformował przy tym, że po przyjęciu przez rząd pierwszego Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej i dokonaniu przeniesień wydatków między częściami budżetu państwa, wojewodowie oraz samorządy „przystąpią do planowania zadań” określonych w załączniku do programu.

Wiceminister wyjaśnił wtedy, że „z otrzymanej puli „wojewódzkiej“ nie mniej niż 90% środków będzie przekazane do samorządów, a do 10% środków zostanie w dyspozycji wojewodów”.  Przy czym wojewodowie będą mogli przekazać ze swojej puli środki dla samorządów dopiero po analizie ich wniosków.

Leśniakiewicz dodał, że pierwsze dotacje powinny zostać przekazane samorządom nie później niż do 30 września 2025 r. Jednocześnie, w 2025 r. organy i podmioty ochrony ludności i obrony cywilnej, jako dysponenci powinni rozpocząć planowanie środków finansowych w swoich częściach budżetowych na zadania określone w załączniku nr 1 do Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej, w ramach prac nad ustawą budżetową na 2026 r., zgodnie z wyliczonymi szacunkami. W 2026 r. dotacje powinny być przekazane samorządom nie później niż do 31 marca 2026 r.

mp/