Opublikowano projekt nowelizacji PZP umożliwiający wykluczanie z przetargów wykonawców spoza UE

Zgodnie z OSR projektu, nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi ma na celu uporządkowanie zasad udziału wykonawców z państw trzecich w postępowaniach o zamówienia publiczne i koncesje w Polsce oraz dostosowanie polskiego prawa do wyroku TSUE.

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu projektu, wykonawcy z państw trzecich, czyli takich, z którymi Unia Europejska nie zawarła umów gwarantujących równy dostęp do rynku zamówień publicznych, często nie muszą przestrzegać unijnych standardów, np. w zakresie ochrony środowiska. Dzięki temu ponoszą niższe koszty, co stawia unijnych wykonawców, w tym polskie firmy, na mniej konkurencyjnej pozycji. Dotychczas polski rynek zamówień publicznych był otwarty, traktując wykonawców z państw trzecich na równi z unijnymi.

Ubiegłoroczny wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie pomiędzy turecką firmą budowlaną Kolin İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. a czeskim regulatorem rynku zamówień publicznych z 22 października 2024 r. (sprawa C-652/22) przypomniał jednak, że prawo UE nie gwarantuje wykonawcom z państw trzecich dostępu do unijnego rynku zamówień publicznych. Decyzja o ich dopuszczeniu oraz określenie warunków udziału leży w gestii zamawiających. TSUE zwrócił przy tym uwagę, że państwa członkowskie nie mogą jednak samodzielnie wprowadzać ogólnych regulacji otwierających rynek dla takich wykonawców, gdyż jest to kompetencja UE.

Jak zauważono w OSR projektu, w efekcie wyroku wśród polskich zamawiających pojawiła się niepewność prawna - część z nich wyklucza wykonawców z państw trzecich, opierając się na orzeczeniu, inni wprowadzają własne zasady, co prowadzi do niejednolitej praktyki.

„W celu zachowania pewności prawa konieczne stało się podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do uporządkowania w systemie krajowego prawa zamówień publicznych zagadnienia dostępu wykonawców z państw trzecich do udziału w postępowaniach” – czytamy w OSR.

Sprawa nie jest marginalna, ponieważ przytoczone w dokumencie dane Urzędu Zamówień Publicznych pokazują wyraźny wzrost wartości zamówień udzielanych wykonawcom z państw trzecich w ostatnich latach. W 2022 r. ich wartość wyniosła 4,5 mld zł (13 zamówień), w 2023 r. – 1,9 mld zł (11 zamówień), w 2024 r. – 20 mld zł (10 zamówień). Jak zaznaczono, rzeczywista skala może być większa, ponieważ cytowane dane dotyczą wyłącznie zamówień powyżej progów unijnych.

W opublikowanym projekcie proponuje się wprowadzenie przepisów umożliwiających zamawiającym ograniczanie dostępu wykonawców z państw trzecich do postępowań o zamówienia publiczne i koncesje. I tak zamawiający będą mogli: wykluczać takich wykonawców z udziału w postępowaniach, natomiast w przypadku dopuszczenia – różnicować ich traktowanie, np. wymagać dodatkowych dokumentów do oceny oferty lub korygować wyniki porównania ofert, podobnie jak w zamówieniach sektorowych (art. 393 ust. 2 PZP).

Zdaniem autorów projektu uchwalenie nowelizacji zwiększy pewność prawa wśród zamawiających, eliminując spory dotyczące zasad udziału wykonawców z państw trzecich. Poprawi też konkurencyjność polskich i unijnych firm, które przestrzegają rygorystycznych standardów UE. Zamawiający zyskają zaś większą kontrolę nad jakością realizacji zamówień, co przełoży się na lepsze efekty inwestycji publicznych.

mam/