IBE opublikowało projekty podstaw dla przedmiotów przyrodniczych; w poniedziałek trafiły do MEN

Od 2026 r., zgodnie z zapowiedzią resortu edukacji, do szkół wejdzie nowa podstawa programowa w ramach reformy edukacji „Reforma26. Kompas Jutra”. Prace nad 22 projektami podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej rozpoczęły się w marcu 2025 r., a w połowie września IBE opublikował część z nich.

Kolejne - dla przedmiotów przyrodniczych: chemii, biologii, geografii, przyrody i fizyki - opublikowane zostały w poniedziałek. Jak przekazał PAP rzecznik prasowy IBE Ryszard Kamiński, tego samego dnia zostały przekazane Ministerstwu Edukacji Narodowej.

Projekty uwzględniają m.in. zapowiadane przez kierownictwo MEN doświadczenia edukacyjne i nauczanie praktyczne.

Na chemii uczniowie mają m.in. prowadzić dziennik laboratoryjny z dokumentacją doświadczeń przeprowadzanych w trakcie lekcji. Eksperci zaproponowali też wizytę (stacjonarną lub zdalną) w laboratorium chemicznym (np. w lokalnej oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, zakładzie przetwórstwa spożywczego) oraz przeprowadzenie debaty na temat chemii w życiu codziennym, wpływu odkryć i osiągnięć chemii na zdrowie, jakość życia, stan środowiska lub zmianę klimatu.

Jak zaznaczyli autorzy, „funkcjonowanie człowieka w XXI wieku bazuje na produktach szeroko pojętego przemysłu chemicznego”, ale „stajemy przed wyzwaniem związanym ze zmianą klimatu, której przyczyną jest m.in. nierozsądna gospodarka surowcami chemicznymi”. Wskazali, że nabycie podstawowej wiedzy z tego przedmiotu jest „niezbędne do świadomego i odpowiedzialnego życia, uwzględniającego również troskę o naszą planetę i los przyszłych pokoleń”.

W projekcie dotyczącym biologii wyjaśnili, że nauka realizowana jest w klasach VII i VIII szkoły podstawowej na podbudowie wiedzy i umiejętności ucznia, które rozwijał na wcześniejszych etapach edukacyjnych.

Eksperci podzielili treści kształcenia na 12 działów - bez ich ścisłego przyporządkowania do klasy VII i VIII. Nauczyciel będzie mógł rozłożyć ich realizację z uczniami w najkorzystniejszy sposób dla danej klasy.

Na lekcjach biologii uczniowie mają dowiedzieć się m.in. w jaki sposób organizm człowieka pozyskuje i wykorzystuje materię i energię potrzebną do życia, jak zróżnicowanie i specjalizacja komórek umożliwiają efektywne funkcjonowanie organizmu jako całości, co zagraża różnorodności biologicznej i jak ją chronić.

Eksperci zaproponowali, by dział poświęcony zagadnieniu rozmnażania opisywał m.in. funkcje żeńskich i męskich narządów rozrodczych, wyjaśniał wpływ hormonów płciowych na zmiany w budowie i funkcjonowaniu organizmu, czy opisywał fazy cyklu miesiączkowego.

Geografia będzie przedmiotem interdyscyplinarnym. Eksperci zaznaczyli, że powinna „sprzyjać dostrzeganiu istniejących powiązań i zależności w różnych skalach przestrzennych”.

„Takie relacyjne ujęcie pomaga w rozwijaniu myślenia przyczynowo-skutkowego i odkrywaniu współzależności, a tym samym rozwija umiejętności myślenia geograficznego – całościowego i syntetyzującego. W ten sposób geografia przyczynia się do przygotowania świadomych obywateli, gotowych do podejmowania działań wynikających z wyzwań o charakterze lokalnym, regionalnym i globalnym” - zaznaczyli.

Uczniowie mają m.in. omawiać konsekwencje położenia Polski „na styku różnych granic”, w tym umieć opisać przebieg granic Polski, rozróżniając odcinki wykorzystujące bariery naturalne i wytyczone geometrycznie oraz oceniać konsekwencje położenia kraju w Europie Środkowo—Wschodniej.

Przyroda w klasach IV–VI szkoły podstawowej ma być przedmiotem o charakterze interdyscyplinarnym, łączącym w całość elementy: biologii, geografii, chemii, fizyki. Pojawia się w niej moduł klimatyczny, omawiający przyczyny i czynniki sprzyjające powstawaniu smogu oraz proponuje działania ograniczające ryzyko jego wystąpienia.

W podstawie programowej dla fizyki zaproponowano m.in. by uczniowie aktywnie uczestniczyli w debacie na temat związany z fizyką, nauką, techniką i technologią oraz ich wpływem na społeczeństwo i środowisko (przykładowe tezy: Fizyka nie przydaje się w życiu; Ludzie skolonizują Marsa).

W środę rząd przyjął projekt nowelizacji Prawa oświatowego i niektórych innych ustaw umożliwiający wdrożenie w szkołach reformy programowej.

PAP zapytała wówczas minister edukacji Barbarę Nowacką, na jakim etapie są prace nad podstawami programowymi, bo choć projekty przygotował IBE, to za ich ostateczny kształt odpowiada MEN.

„Planujemy, że w październiku, raczej w drugiej jego połowie, projekty (...) zostaną skierowane do konsultacji publicznych po stronie ministerstwa - poinformowała. Na razie, jak zastrzegła, są do dokumenty IBE. - Zapraszam do szerokiego udziału w konsultacjach” - dodała.

Przygotowanie nowych podstaw programowych to element rozłożonej na lata reformy edukacji. Od 1 września 2025 r. do szkół weszły już dwa nowe przedmioty – edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna. Stopniowo będzie też wprowadzana nowa podstawa programowa: we wrześniu 2026 r. ma zacząć obowiązywać w klasach I i IV szkoły podstawowej, od września 2027 r. w I klasach szkół ponadpodstawowych, a w podstawówce obejmie kolejne dwa roczniki. W następnych latach ma objąć kolejne roczniki uczniów szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych. 

pak/ mark/