NIK: Program budowy 100 obwodnic może wymagać poprawy

Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę realizacji inwestycji w ramach Programu budowy 100 obwodnic na lata 2020–2030. W następstwie skarg oraz wcześniejszych ustaleń kontrolnych objęto nią pięć jednostek administracji rządowej oraz siedem samorządów.

Liczne nieprawidłowości w inwestycjach

W ocenie NIK budowa skontrolowanych obwodnic nie była prowadzona prawidłowo. Zdaniem Izby nieprawidłowości wystąpiły w sześciu spośród 11 skontrolowanych jednostek, w których inwestycje zostały zakończone, a łączna kwota wydatkowana z naruszeniem prawa wyniosła ponad 84 mln zł.

„Składają się na nią kwota 12 mln zł wynagrodzenia dla wykonawcy obwodnicy wypłaconych niezgodnie z umową posiadaną przez UM Świnoujścia (brak aneksów) oraz prawie 72 mln zł stanowiące cenę zamówienia udzielonego z naruszeniem ustawy o zamówieniach publicznych przy rozbudowie drogi wojewódzkiej nr 240 Chojnice-Świecie” – poinformowała NIK.

Jak przekazali kontrolerzy, nieprawidłowości dotyczyły m.in. procesu planowania przedsięwzięć. W raporcie wykazano, że w czterech z 12 skontrolowanych podmiotów naruszono przepisy w zakresie nierzetelnego sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia, nieuwzględniania wybranych postanowień dot. kar umownych, opóźnienia w przekazaniu do publikacji ogłoszenia o udzieleniu zamówienia oraz zaniechania wykonania części obowiązków przez komisje przetargowe.

Wykryte przez NIK nieprawidłowości dotyczyły też umów o zamówienie publiczne. W wyniku błędnych zapisów niektóre jednostki nie korzystały z przysługujących im praw, a w pięciu inwestycjach wykorzystano materiały budowlane niespełniające parametrów jakościowych zawartych w umowach z wykonawcami i dokumentacji technicznej.

„W trzech z tych przypadków takie odstępstwa mogą mieć negatywny wpływ na trwałość obiektów budowlanych, co może mieć negatywny wpływ na trwałość trzech wybudowanych obwodnic” – przekazała NIK.

Nieprawidłowości odkryto też w sposobie utrzymania niektórych obiektów budowlanych. 

„W trakcie oględzin obwodnicy Oleśnicy, stwierdzono wystąpienie bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego związanego m.in. z dostępem osób postronnych do przewodów elektrycznych (…). Stwierdzono również możliwość powstania znacznej szkody w mieniu poprzez przerwanie rowu odwadniającego i infiltracji wody pod podstawę drogi” – napisali urzędnicy.

Środki były pozyskiwane prawidłowo

Pomimo nieprawidłowości wynikających z realizacji inwestycji, proces pozyskiwania środków na obwodnice nie wzbudził zastrzeżeń kontrolerów. Urzędnicy nie wykryli też błędów przy rozliczeniach z podmiotami finansującymi, a przed przystąpieniem do zadań wszystkie skontrolowane jednostki miały zapewnione środki na realizację przedsięwzięć.

Poza środkami własnymi jednostki pozyskały fundusze ze źródeł zewnętrznych, w tym z: budżetu państwa, Krajowego Funduszu Drogowego, dotacji samorządów, Funduszu Dróg Samorządowych, Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych oraz ze środków europejskich i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Zewnętrzne dofinansowanie mieściło się w przedziale od 39 proc. do 100 proc. planowanych środków, co NIK oceniła pozytywnie.

W wyniku kontroli NIK skierowała zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Świnoujściu. Zawiadomieniem objęto prezydenta i skarbnika Świnoujścia. Z kolei zawiadomienie o naruszenie dyscypliny finansów obejmie poprzedniego i obecnego dyrektora Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu.

Mając na uwadze skutki odkrytych nieprawidłowości NIK zawnioskowała też do kierowników skontrolowanych jednostek o ustalenie wewnętrznych procedur w zakresie przygotowania przedsięwzięć drogowych, wdrożenie mechanizmów kontroli zarządczej umożliwiających prawidłowe przygotowanie i realizację umów. Izba zawnioskowała też o zapewnienie prawidłowego nadzoru inwestorskiego nad realizacją zadań inwestycyjnych oraz zapewnienie bieżącego monitorowania stanu technicznego obiektów budowlanych.

Program budowy 100 obwodnic został przyjęty przez rząd w kwietniu 2021 roku i zakłada realizację co najmniej 100 obejść miejscowości z limitem wydatków w wysokości 28 mld zł. Obejmuje obwodnice nieznajdujące się w ciągach dróg ekspresowych i autostrad.

Celem programu jest wyprowadzenie ruchu tranzytowego z miast i miasteczek, co zwiększyć ma bezpieczeństwo podróżnych i mieszkańców tych lokalizacji.

mc/