Analiza: samorządy wygrywają 80 proc. postępowań dot. niedofinansowania zadań zleconych

Z analizy orzecznictwa sądów powszechnych z lat 2011–2025 wynika, że jednostki samorządu terytorialnego pozywają Skarb Państwa o niewystarczające dotacje na zadania zlecone i w większości przypadków wygrywają, choć nie zawsze odzyskują pełną kwotę roszczeń.

Według badania na przestrzeni ostatnich 14 lat JST odzyskały łącznie 39,74 mln zł, co stanowi 74,72 proc. łącznej kwoty ich roszczeń, która wyniosła 53,18 mln zł.

Oznacza to, że samorządy wygrywają w 80 proc. postępowań. Autorzy badania zwrócili uwagę, że najcześciej w trakcie postępowania przed sądem kwoty roszczenia ulegają zmniejszeniu, ale zdarzyło się, że sąd pod wpływem pracy biegłego zasądził kwotę wyższą niż oczekiwana przez JST.

Najbardziej aktywne w dochodzeniu roszczeń były gminy, które wniosły łącznie 20 pozwów. Najwięcej sporów dotyczyło zadań z zakresu gospodarki nieruchomościami i spraw stanu cywilnego.

Autorzy raportu zwrócili jednak uwagę, że pomimo korzystnego orzecznictwa sądowego, JST wciąż borykają się z problemami systemowymi, co zniechęca zwłaszcza mniejsze jednostki do dochodzenia swoich praw.

Według ekspertów NIST brak precyzyjnych zasad kalkulacji kosztów zadań zleconych prowadzi do niestabilności i nieprzewidywalności w podziale środków publicznych. Jednocześnie prawo samorządów do dochodzenia roszczeń jest znacząco ograniczone, a udowodnienie przed sądem, że otrzymana dotacja była niewystarczająca, jest bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe.

Zdaniem autorów analizy dotychczasowe doświadczenia pokazują, że obowiązujące regulacje nie zawsze gwarantują JST odpowiednią ochronę prawną, a postępowania sądowe są długotrwałe i kosztowne.

NIST planuje przeprowadzić pogłębione badania w tym zakresie jeszcze w 2025 roku.

mp/