Wiceszef KRRIO: o kolejne transfery z budżetu państwa do JST może być trudno

Podczas debaty na temat sytuacji finansowej samorządów zorganizowanej przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej, wiceszef KRRIO powiedział, że na podstawie twardych danych na temat budżetów JST na 2025 r. złożonych jesienią można powiedzieć, że „te wyniki są dość dobre”.

„W tym roku tych negatywnych opinii Izb o projektach budżetów mieliśmy miej niż w poprzednim, a w poprzednim też mieliśmy ich mało. Bardzo mało mamy też samorządów objętych postępowaniami naprawczymi. Można powiedzieć, że takie dane twarde są dość pozytywne” – mówił Czarnocki. 

Zaznaczył jednak, że na budżety samorządów należy patrzeć w kontekście całego systemu finansów publicznych i sytuacji budżetu państwa.

„Sytuacja finansowa w samorządach i ogólnie w budżecie państwa jest na tyle trudna, że gdybyśmy wymagali ściśle wymogu bilansowania dochodów bieżących wydatkami bieżącymi, który formalnie obowiązuje tylko funkcjonowanie tego mechanizmu zostało zawieszone na kolejne lata, to w 2023 roku 423 samorządów nie spełniłoby tego wymogu, a w poprzednim 205” – powiedział Czarnocki. 

Jego zdaniem pomimo widocznej poprawy sytuacja, w której setki JST nie są w stanie sfinansować bieżących wydatków z bieżących dochodów „jest niepokojąca”.

Odnosząc się kwestii możliwych zmian w obowiązującej od stycznia br. znowelizowanej ustawie o dochodach JST ocenił, że regulacja ta „w sensie przekazywania dochodów udziałowych i transferowych zamyka temat zmian w tym sensie, że MF ma dobre argumenty”. 

Prezes opolskiej RIO wskazał m.in. na wykonanie budżetów samorządowych w ubiegłym roku, które było wyjątkowo dobre.

„Mieliśmy nadwyżkę operacyjną na poziomie 35 mld zł, a wykonany deficyt brutto to 800 mln zł. Tymczasem jeżeli chodzi o wykonanie budżetu państwa za zeszły rok to mieliśmy deficyt na poziomie 200 mld zł. Obsługa długu budżetu państwa to ok. 70 mld zł, a czekają nas wydatki zbrojeniowe. Musimy patrzeć na ten system w całości. Realnie wydaje się, że będzie bardzo trudne żeby minister finansów jeszcze coś przesunął (na rzecz samorządów – red.)” – ocenił Czarnocki.

Samorządy chcą kolejnych zmian w systemie dochodów JST 

O oczekiwaniach związanych z kolejnymi etapami reformy finansów samorządowych mówił z kolei Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich. 

Według niego nowa ustawa o dochodach JST, ani nie zwiększa skali swobody, ani niezależności dochodowej samorządów. W jego ocenie obecnie dochody samorzadów są w dużej mierze zdeterminowane nie ich lokalnym potencjałem, ale skomplikowanymi mechanizmami wyrównawczymi

„Mamy do czynienia z sytuacją, że o poziomie dochodów JST decydują nie tyle sytuacje lokalne związane z zamożnością wspólnot tylko potrzeby, które są liczone de facto w sposób wyjątkowo arbitralny” – podkreślił Kubalski. 

Zwrócił uwagę, że główną częścią potrzeb są potrzeby oświatowe, które nie odzwierciedlają rzeczywistej skali środków, które powinny trafić do samorządów gmin i powiatów żeby wystarczało na realizacje zadań oświatowych.  

„Potrzeby oświatowe na rok bieżący zostały ustalone w kwocie ok. 45 mld zł niższej niż rzeczywiste potrzeby. Procentowo to o ok. 1/3 mniej niż powinno być użyte w algorytmach obliczeniowych” – wskazał Kubalski. 

Z kolei Jacek Brygman, wiceprzewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP wyraził rozczarowanie nowym mechanizmem naliczania potrzeb ekologicznych. 

„Jako ZGWRP ucieszyliśmy się, że jeden z punktów reformy dotyczył potrzeb ekologicznych, o które upominaliśmy się od 2008 roku. Ale do głowy nam nie przyszło jaki będzie finał sposobu ich obliczania. Na przykład gmina Lutowiska w Bieszczadach, która miała naliczonych potrzeb ekologicznych na kwotę 16,8 mln zł, po korekcie otrzyma tylko 800 tys. zł. Z kolei gmina Chojnice zamiast naliczonych potrzeb na 4,5 mln zł otrzymuje 400 tys. zł” – tłumaczył Brygman. 

Jego zdaniem mechanizm potrzeb ekologicznych nie spełnia swojej podstawowej funkcji, czyli „przekonania samorządów, przedsiębiorców i mieszkańców, że przez to że mają utrudnione możliwości rozwojowe dostają rekompensatę”. 

Serwis Samorządowy PAP objął debatę oraz konferencję towarzyszącą gali wręczenia Nagrody im prof. Jerzego Regulskiego patronatem medialnym.   

mp/