Samorządowcy chcą większej autonomii w zakresie wykorzystania infrastruktury oświatowej

Samorządowcy i przedstawiciele resortów: edukacji i finansów rozmawiali podczas niedawnego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego m.in. o obowiązującej od 1 stycznia 2025 r. reformie finansowania samorządów. Zakłada ona, że głównym źródłem dochodów samorządów są dochody podatkowe, a subwencje z budżetu państwa mają charakter uzupełniający. Dotychczasową subwencję oświatową zastąpiły tzw. potrzeby oświatowe. Samorządowcy chcą m.in. wypracowania sposobu ustalenia potrzeb oświatowych na 2026 r.

Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich ocenił, że spotkanie było „potrzebne i dobre”. Jednocześnie zaznaczył, że na razie nie będzie mówić o szczegółach - przygotowywany jest protokół z tego spotkania, który za kilka dni będzie udostępniony publicznie. 

„To jest początek rozmów, będziemy ze sobą nadal dyskutowali i będziemy naciskali na konkrety. Jak to zwykle na pierwszym spotkaniu bywa, nie wszyscy mogą być zadowoleni, ale dziękuję partnerom rządowym, że rozmawiamy, bo to dobrze rokuje na przyszłość” - powiedział.

Jednocześnie przyznał, że samorządowcom „daleko do satysfakcji”. „Nie ma przełomu, jeżeli chodzi o wysokość środków na edukację. Nie padła żadna deklaracja, że będzie ich dużo więcej” - powiedział.

Z wyliczeń organizacji samorządowych wynika, że w tegorocznym budżecie potrzeby oświatowe zostały zaniżone o ok. 40-45 mld zł w skali kraju.

„Zależy nam na tym, żeby nowy system, po pierwsze, powstrzymał trend do pogłębiania się tej luki w finansowaniu oświaty, a po drugie, żeby odważyć się na długookresowe rozwiązania, które uwzględnią skutki dynamicznych zmian demograficznych, bo nas już nie stać na delikatne formy działania” - dodał Wójcik.

Zaznaczył, że samorządowcy są za wsparciem nauczycieli i uczciwym ich wynagradzaniem, podobnie jak za niektórymi rozwiązaniami z ustawy Karta Nauczyciela. „To jest jasne i bardzo to podkreślam. Ale też zwracam uwagę, że na to musimy mieć pieniądze” - powiedział.

Dodał, że „nie ma akceptacji, by wprowadzać rozwiązania korzystne z punktu widzenia związków zawodowych czy samych nauczycieli, gdy później samorządowcy mają problem z ich realizacją”. „Z prozaicznego powodu – nie otrzymamy odpowiednich środków na wdrożenie tych rozwiązań” - wskazał.

Przekazał, że podczas spotkania ze stroną rządową padło „kilka propozycji”, które dotyczyły „głównie kwestii organizacji systemu”.

„Chcemy mieć większą autonomię, jeżeli chodzi o tworzenie szkół, przedszkoli, w zakresie wykorzystania infrastruktury oświatowej. Dzisiaj mamy potężne bariery. Nie wiem, czy jest taki kraj na świecie, w którym nie można w tym samym budynku szkolnym mieć jednocześnie żłobka, świetlicy dla dorosłych czy biblioteki publicznej” - powiedział.

Jego zdaniem na przeszkodzie stoi „myślenie branżowe, silosowe”. „Niech w małej miejscowości będzie szkoła, ale nich będzie obiektem wielofunkcyjnym, służącym temu, do czego jest tam naprawdę potrzebna” - zaznaczył.

„Dla nas ważne jest, by w tej sprawie pojawiły się rozwiązania, które pozwolą nam na większą efektywność działania i zagwarantowanie wysokiej jakości nauczania. Padło parę propozycji, które pozytywnie oceniamy, ale powinno ich być więcej” - dodał.

Jak poinformował, były też propozycje, również ze strony rządowej, które pozwolą na „bardziej racjonalne wykorzystanie środków w relacji z podmiotami niepublicznymi”.

Zapytany, jak strona samorządowa zapatruje się na przyszłość w kontekście spotkania, powiedział, że „trzeba mieć nadzieję, że będzie lepiej i dotrzemy do oczekiwanych rozwiązań”.

„Jesteśmy pod ścianą i jesteśmy zdesperowani, musimy wspólnie doprowadzić do koniecznych zmian. Spotykamy się za miesiąc” - przekazał.

„Padła deklaracja, że w kwietniu zostanie złożony projekt nowelizacji Prawa oświatowego, a więc kwietniową rozmowę rozpoczniemy od pytania, czy faktycznie została złożona i jakie są jej założenia. Będziemy tego pilnowali i naciskali na uzgodnienia w tej sprawie” - zapewnił.

Resort edukacji przekazał, że podczas niedawnego spotkania wiceminister Henryk Kiepura poinformował o „korzystnej sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego”. Zaznaczył, że w ostatnich latach część oświatowa subwencji ogólnej była sukcesywnie powiększana.

„W związku z nowym systemem finansowania każdy samorząd otrzyma wyższe dochody niż w roku poprzednim. Należy zauważyć, że łączny skutek finansowy wynikający z nowej ustawy o dochodach JST był dla samorządów pozytywny i oznaczał zwiększenie ich dochodów o 24,8 mld zł w roku 2025 w stosunku do obowiązującego systemu, a w perspektywie najbliższej dekady szacowano, że dochody JST wzrosną o ponad 345 mld zł” - podało MEN.

Poinformowało, że łączna kwota potrzeb oświatowych w 2025 r. wynosi 102 mld 652 mln zł i jest wyższa w stosunku do sumy kwot części oświatowej subwencji ogólnej zaplanowanej w ustawie budżetowej na 2024 r. i kwoty dotacji celowej na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego (razem 92 mld zł) o 10,5 mld zł, tj. o 11,4 proc.

Ministerstwo poinformowało również o poprawiającym się udziale finansowania z budżetu państwa zadań oświatowych. Z danych ze sprawozdań budżetowych RB za 2024 rok wynika, że wskaźnik wydatków bieżących na zadania edukacyjne do subwencji oświatowej i dotacji bieżących z budżetu państwa wyniósł 115,9 proc. i zmniejszył się w porównaniu z analogicznym wskaźnikiem z roku ubiegłego o 3,8 pkt. procentowego. 

pak/ mark/ amac/