Na Łysicy ma zostać odtworzona piramida Armińskiego - najstarszy polski znak geodezyjny

Za powstanie historycznej budowli na najwyższym szczycie Gór Świętokrzyskich odpowiadał ok. 200 lat temu zespół naukowców z Franciszkiem Armińskim pierwszym dyrektorem Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego i geodetą Wojciechem Niemyskim.

Trwają przygotowania do rekonstrukcji piramidy Armińskiego - uznawanej za najstarszy polski znak geodezyjny, który powstał w 1828 roku. Oryginalna piramida została wzniesiona na Łysicy w ramach sieci triangulacyjnej dla Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Została zniszczona po powstaniu listopadowym.

Obiekt był głównym punktem tworzonej pod patronatem Stanisława Staszica osnowy geodezyjnej, służącej do pomiaru Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wzniesiona z miejscowego kamienia konstrukcja miała formę ośmiokątnej piramidy o wysokości ok. siedmiu metrów, służącej jednocześnie jako punkt astronomiczny, geodezyjny i meteorologiczny.

Jak podaje badacz historii nauki i popularyzator wiedzy o geodezji Mariusz Meus, pierwsze zniszczenie piramidy Armińskiego nastąpiło w 1830 roku z rąk rosyjskich zaborców, najprawdopodobniej w efekcie walk podczas powstania listopadowego lub w konsekwencji represji prowadzonych po powstaniu. Obiekt odbudowano w 1834 roku, lecz kolejne zniszczenia nastąpiły prawdopodobnie po powstaniu styczniowym. Do dziś na szczycie Łysicy zachowały się jedynie pozostałości fundamentów.

Obecna inicjatywa, którą wspieraj m.in. Politechnika Świętokrzyska, Świętokrzyski Park Narodowy, Stowarzyszenie Geodetów Polskich oraz Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, zakłada nie tylko rekonstrukcję historycznej budowli, ale i przywrócenie jej funkcji geodezyjnej. Według Meusa zrekonstruowany obiekt na Łysicy ma być pomnikiem ku czci polskiej myśli geodezyjnej, przywracającym pamięć o naukowym dziedzictwie.

Brane są pod uwagę różne formy odbudowy: od pełnej rekonstrukcji zgodnej z dawnymi wymiarami, przez skalowane repliki, aż po wariant symboliczny - np. w postaci stalowej ramy. Wszystkie prace muszą zostać zaopiniowane przez Radę Naukową Świętokrzyskiego Parku Narodowego, aby nie naruszyć kulturowych i ekologicznych wartości Łysicy. Zakończenie prac planowane jest na 2028 rok, co zbiega się z 200-leciem powstania oryginalnego obiektu. (PAP)

wdz/ jann/