Odzyskane pergaminy zakonu krzyżackiego można zobaczyć na wystawie w Archiwum Głównym Akt Dawnych

Jak poinformował resort kultury, od piątku do 11 stycznia 2026 r. w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie będzie prezentowana wystawa odzyskanych - dzięki działaniom restytucyjnym - kilkudziesięciu pergaminów z lat 1215-1466 - "Z powrotem w domu. Wystawa odzyskanych przez Polskę pergaminów zakonu krzyżackiego z XIII-XV w.". To jedyna okazja, aby zobaczyć oryginały bezcennych dokumentów dotyczących relacji polsko-krzyżackich, które zostały zrabowane przez okupacyjne władze III Rzeszy, a 3 grudnia powróciły do Polski.

Od piątku do 11 stycznia 2026 r. w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie będzie prezentowana wystawa odzyskanych pergaminów z lat 1215-1466 - poinformowano w komunikacie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

"Otwierając wystawę 73 pergaminów, oddajemy dziś sprawiedliwość i składamy podziękowanie tym wszystkim, którzy na przestrzeni ostatnich 85 lat podejmowali starania o ich odzyskanie. To zwieńczenie naszej konsekwencji w odzyskiwaniu zrabowanych Polsce historycznych artefaktów, będących ważnym elementem naszej tożsamości. Zwiedzając wystawę, zobaczycie dziś żywą historię. Te bezcenne zabytki ukazują nie tylko relacje polsko-krzyżackie, ale świadczą o polskiej państwowości. Dziś, gdy przeszłość tak wyraźnie odbija się w teraźniejszości, ta wystawa jest szczególnie symboliczna" - wskazał cytowany w komunikacie wiceminister Maciej Wróbel.

Wśród prezentowanych dokumentów znajdują się złota bulla cesarza Fryderyka II potwierdzająca nadania księcia mazowieckiego, bulla Aleksandra V z 23 stycznia 1410 roku wzywająca wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena do zachowania pokoju z królem Władysławem Jagiełłą, traktat pokojowy znad jeziora Mełno z 1422 r., dokumenty związane z pokojem kaliskim z 1343 roku, akty króla rzymskiego i czeskiego Wacława potwierdzające jego rolę jako arbitra w sporach polsko-krzyżackich.

Odwiedzający ekspozycję - prezentowaną w miejscu, w którym zbiór dokumentów znajdował się przed wojną - mogą obejrzeć pieczęcie, sygnatury, formularze dyplomatyczne i pergaminowe linie, które przez 700 lat przetrwały wojny, zmiany granic i polityczne przewroty.

Wśród wydarzeń towarzyszących wystawie są w tym m.in. wykład prof. Janusza Grabowskiego oraz oprowadzania kuratorskie. Dokładne informacje o wydarzeniach można znaleźć na stronie ministerstwa.

7 października 1939 r., zaledwie kilka tygodni po zajęciu Warszawy, do Archiwum Głównego Akt Dawnych wkroczył dr Erich Randt, dyrektor Pruskiego Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Działając jako komisarz MSW III Rzeszy, w asyście sekretarza i funkcjonariusza Gestapo, oznajmił polskim archiwistom, że wybrane zespoły archiwalne zostaną przeniesione do Rzeszy. Mimo argumentacji przedstawionej przez polskich pracowników nakazano bezwarunkowe przekazanie 74 pergaminów z działu Prussiae. 18 stycznia 1941 r. cały zbiór został zabrany i przewieziony do Pruskiego Archiwum Państwowego w Królewcu.

Dokumenty przez pewien czas znajdowały się w Goslar, następnie trafiły do Getyngi, a potem - do Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem. Jeden z pergaminów zaginął bezpowrotnie. (PAP)

maku/ miś/