Nowa wystawa stała w Muzeum Auschwitz przybliża polskie losy

"Otwarcie nowej ekspozycji w Muzeum Auschwitz to ważny moment, zarówno w historii tego miejsca, jak i w dziele przekazywania pamięci kolejnym pokoleniom. To chwila, w której tragiczne losy ofiar niemieckiej okupacji zyskują nowy wymiar obecności i zrozumienia we współczesnym świecie. Pamięć o tych wydarzeniach nie może zostać zatracona. Wystawa (…) stanowi głęboko poruszające upamiętnienie osób więzionych, poniżanych, pozbawionych godności, a także życia w imię nazistowskiego terroru i ludobójczej ideologii. To miejsce (…) przede wszystkim niesie przesłanie: wolność, godność i prawa człowieka nigdy nie są dane raz na zawsze. Musimy nieustannie ich strzec" - napisała w liście minister kultury Marta Cienkowska.

Stałą wystawę "Polacy w KL Auschwitz. Mieszkańcy ziemi oświęcimskiej w czasie II wojny światowej" otwarto we wtorek w Muzeum Auschwitz. Przybliża losy Polaków i polskich Żydów, szczególnie w kontekście obozu, ale też opowiada o pomocy niesionej więźniom przez okolicznych Polaków.

Zdaniem byłego więźnia Auschwitz Bogdana Bartnikowskiego, który wraz z czterema innymi ocalałymi uczestniczył w otwarciu, wystawa ma ogromną wagę, gdyż opowiada o historii Polaków w obozie. - Bardzo ważne dla mnie jest to, że mówi o początkach tego (…) obozu, który istniał od 1940 roku. (…) Historia Holokaustu to jest niewyobrażalny dramat, ale przecież Holokaust zaczął się dwa lata później. Od 1940 roku w tym obozie byli mordowani Polacy, wyłącznie Polacy. (…) Ta wystawa dokumentuje nasze losy - powiedział.

Dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński podkreślił, że ekspozycja jest rodzajem wstępu, wprowadzenia do generalnego doświadczenia miejsca pamięci. - Ma uporządkować niektóre kwestie, przekazać fundamentalną wiedzę. (…) W zasadzie to są dwie wystawy w jednej. Pierwsza część opowiada o zagadnieniu Polska-Auschwitz, a druga - Ziemia Oświęcimska-Auschwitz, co jest (…) nadal mało znaną kartą historii, choć bardzo bogatą w różne wydarzenia - powiedział.

Autor scenariusza ekspozycji, szef centrum badań w muzeum dr Piotr Setkiewicz wskazał, że nie ma ona mówić o całości problematyki, a raczej ma kierować się w stronę tych zagadnień, które są dla doświadczeń polskich wyjątkowe.

Ekspozycja, ascetyczna w formie i nowoczesna w sposobie przekazu, powstała na dwóch kondygnacjach poobozowego bloku 15, który wcześniej został poddany remontowi konserwatorskiemu.

Na parterze rozpoczyna ją część w jasnej tonacji, która przybliża życie przedwojennej Rzeczypospolitej. Użyte zostały tu między innymi amatorskie filmy z kolekcji Benjamina Gasula, który podróżował po Europie w 1939 roku. Część od wybuchu wojny jest ciemna, niemal czarna. Zwiedzający poznają w syntetycznej formie wydarzenia związane z napaścią Niemiec i ich sowieckiego sojusznika.

Ukazano wojnę obronną, a także wprowadzony przez Rzeszę terror - mordy, aresztowania, wysiedlenia Polaków i wywózki na roboty przymusowe do Niemiec, tworzenie gett dla Żydów. Wśród eksponatów jest replika gilotyny, używanej w latach 1941-1944 w więzieniu w Katowicach do wykonywania wyroków śmierci. Stracono tam 552 osoby, Polaków z Górnego Śląska. Zwiedzający dowie się o polskim ruchu oporu, powstaniach w getcie i Warszawskim.

Istotną częścią ekspozycji są losy Polaków w Auschwitz, począwszy od pierwszego transportu z 14 czerwca 1940 roku. Przybliża historię innych osadzonych w nim obywateli polskich - w tym polskich Żydów, kierowanych do obozu Auschwitz na zagładę.

Druga część dotyczy zarówno historii Oświęcimia w czasie II wojny - realiów okupacji, wysiedleń, aktywności firmy IG Farbenindustrie, niemieckich planów przebudowy miasta (obrazuje je ogromna makieta przedstawiająca wizje wzorcowego miasta - PAP), jak i pomocy niesionej z narażeniem życia więźniom przez Polaków mieszkających w pobliżu tak zwanej strefy interesów obozu, czyli obszaru 40 km kwadratowych izolujących jego teren od świata zewnętrznego. Całość wieńczy wykaz ponad 1,2 tys. nazwisk osób pomagającym więźniom.

Elementem ekspozycji jest niezwykle poruszająca instalacja byłego więźnia Auschwitz, a po wojnie później wybitnego malarza i scenografa Józefa Szajny, przedstawiająca postacie więźniów w obozowych pasiakach. Była ona częścią poprzedniej polskiej wystawy, istniejącej od 1985 roku.

Projekt ekspozycji został zrealizowany dzięki wsparciu resortu kultury. Całość kosztowała ponad 22 mln zł.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Pierwszy transport polskich więźniów politycznych, liczący 728 osób, przybył do Auschwitz z więzienia w Tarnowie 14 czerwca 1940 roku. Polacy stanowili drugą, pod względem liczby osób deportowanych do obozu, grupę więźniów. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów.

W latach 1940-1945 Niemcy przywieźli do obozu około 1,3 mln osób. Około 450 tys. było obywatelami II Rzeczpospolitej: 300 tys. Żydów, 150 tys. Polaków oraz 1,4 tys. Romów.

W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Śmierć poniosła też połowa z deportowanych Polaków. (PAP)

szf/ dki/