16 lat Bitcoina. Jak dziś wykorzystywane są kryptowaluty

Utworzony w 2009 r. bitcoin, dzisiaj jedna z najbardziej znanych kryptowalut, spopularyzował koncepcję zdecentralizowanych finansów. Początkowo cyfrowa waluta nie miała realnej wartości, potem jej cena była groszowa. Po raz pierwszy transakcję w tej walucie, której stroną była firma wytwarzająca fizyczne towary, zawarto wiosną 2010 r. - amerykański programista kupił dwie pizze, płacąc za nie nie dolarami, ale bitcoinami.

Bitcoin spopularyzował ideę cyfrowych aktywów, a w Polsce temat kryptowalut powraca w kontekście inwestycji milionów osób, przestępczości, sporów politycznych i głośnych problemów branży — od współpracy PKOI z giełdą zondacrypto, przez liczne oszustwa, po weto prezydenta.

Podobnie jak w innych krajach, także w Polsce temat bitcoinów regularnie powraca, czasem równie często, jak problemy publicznej służby zdrowia. Hasło kryptowaluta pojawia się zarówno w kontekście inwestycji, rezerw czy korzystających z nich przestępców, jak i nawet osób, które strzegą praworządności. Tak jak w lutym br., gdy twórca marki odzieżowej Paweł S. wyszedł z aresztu, a rzecznik Prokuratury Krajowej prok. Przemysław Nowak poinformował, że poręczenie majątkowe zostało wpłacone w kryptowalucie Bitcoin, w kwocie 2,5 BTC, o szacunkowej wartości ok. 1 mln zł.

- Przepisy nie ograniczają przedmiotu zabezpieczenia do pieniędzy czy innych praw majątkowych. Ten katalog jest otwarty. Rzeczywiście nie jest to popularny środek, natomiast nie jest to pierwszy przypadek - powiedział prok. Nowak, dodając, że nie jest to forma typowa, ale jest to forma dopuszczalna. Rzecznik PK pytany o weryfikację, czy środki wpłacone jako poręczenie nie pochodziły z procederu przestępczego, odpowiedział, że "prokurator powinien to weryfikować i uzyskać oświadczenie od osób, które poręczenie wpłacają". Jak dodał, z uwagi na to, że to poręczenie zostało przyjęte, takich wątpliwości nie było.

Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, który nie wdrożył regulujących rynek kryptoaktywów unijnych przepisów MiCA (ang. Markets in Crypto-Assets). Implementacji rozporządzenia miała służyć ustawa o rynku kryptoaktywów - zawetowana w ubiegłym tygodniu przez prezydenta Karola Nawrockiego. W piątek Sejm nie odrzucił prezydenckiego weta o kryptoaktywach.

O kryptowalutach w Polsce głośno zrobiło się także jesienią, m.in. z powodu jednej z największych europejskich giełd kryptowalutowych, zondacrypto. W październiku została podpisana umowa między zondacrypto a Polskim Komitetem Olimpijskim - giełda została sponsorem generalnym PKOI, a siedziba PKOI zmieniła nazwę na zondacrypto Centrum Olimpijskie im. Jana Pawła II. Analityk sportowy Adam Pawlukiewicz, dyrektor wykonawczy w Pentagon Research i wykładowca akademicki powiedział PAP w październiku, że jego zdaniem obie strony mają szansę zyskać na tej współpracy, a dla firm z branży nowych technologii "sport jest doskonałą platformą do prezentacji swoich osiągnięć i budowania rozpoznawalności".

- Wystarczy spojrzeć, jakie marki reklamują się dziś na stadionach czy w halach - to coraz częściej właśnie firmy technologiczne i fintechowe. Z tego punktu widzenia sponsoring sportowy wydaje się naturalnym działaniem dla takich firm, jak zondacrypto - podkreślił Pawlukiewicz.

Historii giełdy, początkowo znanej jako BitBay, w grudniu przyjrzał się "Newsweek". Gazeta opisała m.in. że cztery lata po jej starcie KNF uznała, że działalność giełdy budzi poważne wątpliwości i wpisała ją na listę ostrzeżeń (giełda przeniosła się wtedy na Maltę, potem do Estonii), a obecny właściciel zondacrypto "nigdy nie przyjeżdża do Polski". Z kolei założyciel giełdy, Sławomir Suszek, zaginął w 2022 r. i do dzisiaj nie został odnaleziony.

"Od samego początku, co udowodniliśmy w reportażach, wokół tej giełdy kręciło się bardzo dużo ludzi związanych ze światem przestępczym. To byli przestępcy VAT-owscy, osoby, które setki milionów złotych wyciągnęły ze Skarbu Państwa (...) Wiceprezes giełdy był człowiekiem skazanym za udział w zabójstwie śląskiego biznesmena w latach dziewięćdziesiątych" - powiedział, cytowany przez "Newsweeka", Michał Fuja z TVN, który w swoim reportażu pokazywał historię giełdy, gdy była znana jeszcze jako BitBay.

We wtorek 2 grudnia do sprawy Sławomira Suszka i historii giełdy odnosił się prawdopodobnie premier Tusk, komentując prezydenckie weto. "To weto (prezydenta) jest kompletnie nie do obrony, nie do usprawiedliwienia. Sprawa nabiera charakteru wyjątkowo paskudnego, ponieważ w tle jest duża firma, procesy sądowe, śledztwa, podejrzenie zabójstwa, zniknięcie prezesa z jednej z kluczowych firm rynku kryptowalut, kampania polityczna, zaangażowanie prawicowych przywódców, mediów prawicowych w promowanie jednej z tych firm" - mówił szef rządu.

Ponadto, powołując się na dane Polskiego Instytutu Ekonomicznego Tusk wskazał, że 3 mln osób w Polsce inwestuje na rynku kryptoaktywów, z czego 600 tys. osób zostało oszukanych.

Z kolei według opublikowanego w maju br. raportu "Jak Polacy inwestują w kryptowaluty? Edycja 2025" UCE Research i Ari10 w aktywa kryptowalutowe zainwestowało przeszło 18 proc. Polaków. Z badania wynika, że inwestycji kryptowalutowych najczęściej dokonują osoby w wieku 25-34 lat - aż 28,4 proc. w tej grupie wiekowej. Biorąc zaś pod uwagę kryterium dochodowe, najwięcej inwestorów jest w grupie zarabiających od 7000 do 8999 zł netto - 31,2 proc. Kryptowaluty kupują też najczęściej mieszkańcy największych miejscowości powyżej 500 tys. ludności - 20,8 proc. Autorzy raportu przewidują, że zainteresowanie kryptowalutami będzie rosło. Wynika to - w ich opinii - z historycznych danych dotyczących czasu, jakiego wymaga przyjęcie się na rynku nowych technologii i aktywów.

- Polacy inwestują w kryptowaluty z wielu powodów i nie zawsze jest to już czysta chęć zarobku. Chodzi też o zachowanie siły nabywczej. W warunkach wysokiej inflacji, konsumenci interesują się inwestowaniem w kryptowaluty, bo zauważają stały i nierzadko przyspieszający spadek wartości tradycyjnych walut - powiedział, odnosząc się do raportu, Mateusz Kara z internetowego kantoru kryptowalut Ari10.

Jak dodał, barierą dla wielu osób, szczególnie starszych, jest "czarny PR" wymierzony w kryptowaluty. - Niektórzy kojarzą waluty cyfrowe z przestępczością i obawiają się kradzieży - ocenił.

W ostatnim roku głośno było o sprawach, w których faktycznie kryptowaluty zostały powiązane z kradzieżą. Ponad pół miliona złoty stracił w czerwcu br. zielonogórzanin wpłacając swoje oszczędności na platformę handlową po instalacji programu, z którego korzystali oszuści.

Również w styczniu mieszkaniec podlaskiej gminy Goniądz stracił 360 tys. zł po skorzystaniu z fałszywej strony internetowej umożliwiającej inwestowanie w kryptowaluty. Podobna sytuacja spotkała w lutym trzech mieszkańców Gdańska, którzy stracili łącznie 780 tys. zł.

Z badania Instytutu Psychiatrii i Neurologii zrealizowanego na zlecenie Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, opublikowanego w sierpniu br. wynika, że choć faktycznie coraz więcej Polaków inwestuje w kryptowaluty, część z nich robi to w sposób problemowy, przypominający hazard.

Badanie przeprowadzone na grupie tysiąca inwestorów, wykazało, że aż 31 proc. z nich przejawia wzór zachowań określany jako problemowy - wiąże się on z utratą kontroli nad czasem, środkami finansowymi i emocjami. Co istotne, 28 proc. badanych inwestorów wykazuje jednocześnie objawy hazardu problemowego.

Zdaniem dr. Michała Bujalskiego, socjologa, adiunkta w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, współautora badań, dotyczy to zwłaszcza krótkich horyzontów czasowych, wysokiego ryzyka oraz mechanizmów psychologicznych charakterystycznych dla gier losowych - takich jak gonienie strat, poszukiwanie ekscytacji czy podejmowanie ryzyka w sytuacji ponoszenia porażek.

- Inwestowanie nie jest hazardem, ale pewne jego formy - szczególnie te oparte na spekulacji - są celowo "uhazardowione" poprzez wykorzystanie mechanizmów znanych z gier losowych, by zwiększyć emocjonalne zaangażowanie użytkowników - podkreślił badacz.

Zwrócił także uwagę na technologie - nowoczesne aplikacje inwestycyjne, dostępne całodobowo, stosują algorytmy analizujące zachowania użytkowników i dostosowujące ofertę w sposób utrzymujący ich w stanie ciągłego napięcia i emocjonalnej ekscytacji.

- Całodobowa dostępność rynku, duża zmienność kursów i obietnica szybkiego zysku sprawiają, że kryptowaluty mogą stać się równie uzależniające jak ruletka czy zakłady bukmacherskie - powiedział PAP w sierpniu dr Bujalski.

Profil problemowego inwestora w Polsce to najczęściej mężczyzna w wieku 30-40 lat, z wyższym wykształceniem, impulsywny, poszukujący wrażeń, a jednocześnie nierzadko zmagający się z samotnością, stresem czy lękiem.

W poniedziałek rzecznik prezydenta Rafał Leśkiewicz poinformował, że prezydent Karol Nawrocki zawetował ustawę o rynku kryptoaktywów. Argumentował m.in., że jej przepisy zagrażają wolnościom Polaków, ich majątkowi i stabilności państwa.

Zawetowana ustawa została uchwalona przez Sejm 7 listopada br., a jej celem jest m.in. implementacja unijnych przepisów, czyli rozporządzenia MiCA (The Markets in Crypto-Assets Regulation). Zgodnie z nią nadzór nad rynkiem kryptoaktywów sprawowałaby Komisja Nadzoru Finansowego, wyposażona w odpowiednie narzędzia nadzorcze i kontrolne. Doprecyzowano niektóre obowiązki emitentów tokenów powiązanych z aktywami i tokenów będących e-pieniądzem, a także dostawców usług w zakresie kryptoaktywów.

W przypadku naruszenia przepisów KNF mogłaby dokonywać wpisów do prowadzonego przez siebie rejestru nieuczciwych domen internetowych służących do prowadzenia działalności w zakresie kryptoaktywów. Miałoby to chronić klientów i rynek przed nieuczciwymi podmiotami.

Agata Gutowska, Weronika Moszpańska (PAP)

agg/ wm/ bst/ mow/