Projekt: wpływy z opłaty opakowaniowej w 2028 r. mają wynieść ponad 5 mld zł

W środę na stronie Rządowego Centrum Legislacji (RCL) opublikowano projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, który wprowadza nowy model rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla opakowań.

Dwuletni okres przejściowy, po którym od 2028 r. ma nastąpić pełne wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla opakowań - zakłada opublikowany w środę projekt ustawy w tej sprawie. Zgodnie z szacunkami, wpływy z opłaty opakowaniowej w 2028 r. mają wynieść ponad 5 mld zł.

Jak wskazano w projekcie, producent ma ponosić rozszerzoną odpowiedzialność producenta w odniesieniu do opakowań produktów, które po raz pierwszy udostępnia na terytorium kraju lub rozpakowuje, ale nie jest ich użytkownikiem końcowym. Do obowiązków producenta w zakresie ROP należeć będzie pokrywanie kosztów selektywnego zbierania odpadów powstałych z tych opakowań, a następnie ich transportu i przetwarzania. Koszty te będą jednak pomniejszone o przychody z ponownego użycia i ze sprzedaży materiałów pochodzących z przetwarzania tych odpadów.

Ponadto producent będzie musiał ponosić koszty m.in. informowania posiadaczy odpadów o tym, jak zapobiegać powstawaniu odpadów i zaśmiecaniu, gromadzenia danych dotyczących opakowań wprowadzanych do obrotu, etykietowania pojemników na odpady opakowaniowe oraz prowadzenia analiz składu zebranych zmieszanych odpadów komunalnych. Zaznaczono jednak, że producent będzie wypełniał te obowiązki za pośrednictwem Organizacji ROP Opakowań. Będzie nią Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Jak zaznaczono w Ocenie Skutków Regulacji (OSR), zgodnie z nowym modelem ROP ustanowiona zostanie opłata opakowaniowa, którą w ramach odpowiedzialności finansowej producentów będą oni ponosili za każdy kilogram opakowania wprowadzonego do obrotu. Przy tym wysokość opłaty opakowaniowej ma być różna dla poszczególnych materiałów opakowaniowych lub ich grup. Wysokość tej opłaty ma być ustalana przez ministra właściwego ds. klimatu, w oparciu o kryteria przedstawione przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Podstawę do jej wyliczenia mają stanowić dane wynikające z kwartalnego sprawozdania ROP, które producenci będą składać w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO).

Projekt zakłada wprowadzenie 2-letniego okresu przejściowego, po którym - od 1 stycznia 2028 r. - nastąpi pełne wdrożenie systemu ROP dla opakowań. W 2026 r. funkcjonowanie nowego systemu ma być oparte na dotychczasowych zasadach dotyczących ROP (określonych w ustawie z 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi), ale uzupełnionych o wprowadzenie obowiązkowej opłaty opakowaniowej przez wprowadzających produkty w opakowaniach i zapewnienie przez NFOŚiGW rekompensat dla gmin składających się ze stałego przepływu finansowego za utrzymanie systemu odbioru odpadów opakowaniowych od mieszkańców. W 2027 r. do tych zasad mają zostać dodane dodatkowa rekompensata dla gmin za koszty odbioru odpadów opakowaniowych zbieranych selektywnie.

"Zakłada się, że na skutek wprowadzenia nowego modelu systemu ROP, organizacje odzysku opakowań (spółki akcyjne) po okresie przejściowym, tj. w 2028 r., zakończą swoją działalność w dotychczasowej formie" - wskazano również w OSR. Projekt zakłada też zniesienie od 2028 r. obowiązku osiągania przez producentów wprowadzających produkty w opakowaniach określonych poziomów recyklingu oraz likwidacja opłaty produktowej za opakowania i opłaty produktowej.

W OSR założono, że w 2026 r. (czyli w pierwszym roku okresu przejściowego) "stawka opłaty opakowaniowej będzie ograniczona do niezbędnego minimum", pozwalającego m.in. na pokrycie kosztów rekompensat dla gmin. Wpływy z opłaty opakowaniowej za ten rok projektodawcy oszacowali na ok. 513 mln zł.

Za 2027 r. szacunkowy wpływ z opłaty ma wynieść ponad 1,27 mld zł.

W 2028 r., gdy stawki zostaną już ustalone na poziomie umożliwiającym sfinansowanie pełnych kosztów funkcjonowania nowego systemu ROP, wpływy opłaty opakowaniowej szacowane są już na ponad 5,06 mld zł.

W wyliczeniach przyjęto szacunki, że po upływie okresu przejściowego w 2028 r. opłata opakowaniowa za kilogram odpadów z tworzywa sztucznego wyniesie 1,76 zł. Dla szkła będzie to 17 groszy, dla papieru i tektury - 63 groszy, dla metali żelaznych oraz aluminium - 52 grosze, dla drewna - 63 grosze, a dla opakowań wielomateriałowych - 1,68 zł.

W OSR zaznaczono, że wysokość stawek ma uwzględniać koszty funkcjonowania systemu ROP, w tym selektywnego zbierania i przetwarzania odpadów opakowaniowych, rozwój systemu zbiórki i przetwarzania odpadów, koszty edukacji ekologicznej oraz koszty zadań realizowanych w zakresie ROP przez NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB.

W projekcie założono też możliwość zwolnienia z opłaty opakowaniowej producentów wprowadzających na terytorium kraju niewielką ilość opakowań, ale - jak zaznaczono - konkretne wartości uzależnione będą od wysokości opłaty opakowaniowej dla poszczególnych materiałów opakowaniowych. Opłata opakowaniowa ma też nie być wnoszona przez producentów, u których jej kwartalna wysokość nie przekroczy 150 zł.

W OSR wskazano również, że marszałkowie województw będą odpowiedzialni za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej oraz redystrybucję wpływów z tej opłaty. NFOŚiGW ma przekazywać opłaty z ROP do gmin w wysokości 6 zł za mieszkańca gminy w celu utrzymania systemu odbioru odpadów opakowaniowych. Gminy mają też otrzymywać pieniądze za każdą tonę komunalnych odpadów opakowaniowych, których recykling został udokumentowany przez gminę w sprawozdaniu rocznym w BDO.

NFOŚiGW będzie też przelewał wpływy z ROP do podmiotów odbierających odpady komunalne z nieruchomości niezamieszkałych (za każdą tonę zrecyklingowanych odpadów), podmiotów zbierających inne niż komunalne odpady opakowaniowe (za każdą tonę odpadów przekazanych do recyklingu), podmiotów przetwarzających odpady opakowaniowe (za każdą tonę odpadów poddanych sortowaniu i przekazanych do recyklingu) oraz do recyklerów (w zakresie odpadów o ujemnej wartości rynkowej za każdą tonę odpadów poddanych recyklingowi).

"Proponuje się, żeby minister właściwy do spraw klimatu wyznaczał kierunki rozwoju w celu stałego doskonalenia systemu ROP, uzgadniał zasady działania ROP oraz wydawał decyzje dla podmiotów samodzielnie realizujących obowiązki ROP, nadzorował działania NFOŚiGW oraz IOŚ-PIB, powoływał Radę Dialogu ROP i organizował jej spotkania, a także wyznaczał standardy edukacji ekologicznej wspólnie z Radą Dialogu ROP" - poinformowano również w OSR.

Projektowana ustawa ma też m.in. wprowadzić mechanizmy zapobiegające powstawaniu odpadów opakowaniowych oraz minimalizujące wpływ opakowań na środowisko. Ponadto producenci mają ponosić odpowiedzialność finansową za cały cykl życia opakowań, co "powinno skłonić ich do projektowania opakowań bardziej przyjaznych środowisku, za które producenci ponosić będą niższe opłaty opakowaniowe" - w tym opakowań zdatnych do recyklingu lub trwalszych oraz nadających się do ponownego użycia.

Zdaniem projektodawców, w efekcie nowych przepisów ograniczona zostanie ilość wytwarzanych odpadów opakowaniowych oraz nastąpi poprawa osiąganych poziomów recyklingu. Z kolei działalność zbierania, sortowania i przetwarzania odpadów opakowaniowych zostanie bardziej dofinansowana, co powinno zapewnić lepszą jakość zbieranych selektywnie odpadów oraz jakość materiału pochodzącego z recyklingu.

W OSR dodano, że obecnie obowiązujący system ROP dla opakowań oparty jest na wielu organizacjach odpowiedzialności producenta (PRO), co powoduje, że nie funkcjonuje on w prawidłowy sposób i nie wykazuje zadowalającej efektywności. Ponadto, od momentu jego wprowadzenia zmieniły się unijne przepisy regulujące funkcjonowanie systemów ROP i zakres wydatków wymagających pokrycia w ramach tego systemu. Zdaniem projektodawców, dalsze uszczelnianie obowiązującego systemu, jest bezzasadne. (PAP)

bpk/ mick/