Nowe obowiązki dla JST w projekcie ustawy o asystencji osobistej

Jak wyjaśniono w informacji opublikowanej w wykazie prac legislacyjnych, celem ustawy jest systemowe uregulowanie usługi asystencji osobistej jako obligatoryjnego i powszechnie dostępnego instrumentu wsparcia w wybranej przez osobę z niepełnosprawnością formie.

„Rozwiązaniem gwarantującym powszechność usługi będzie zobligowanie samorządu powiatowego do zapewnienia form jej realizacji, gdy zgłosi się do niego osoba z niepełnosprawnością. Powiat, jako realizator, będzie mógł wykonywać usługę we własnym zakresie lub zlecić jej wykonanie wybranemu podmiotowi (z katalogu określonego w ustawie), za którego działalność będzie ponosił odpowiedzialność. Przewiduje się również możliwość realizacji usługi przez podmioty pozarządowe (organizacje pozarządowe i spółdzielnie socjalne), działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami na danym obszarze oraz możliwość samozarządzania asystencją osobistą przez użytkownika - osobę z niepełnosprawnością” – czytamy w informacji opublikowanej w wykazie prac legislacyjnych rządu.

Zgodnie z założeniami projektu osoba z niepełnosprawnością będzie samodzielnie decydowała, czy usługę ma dla niej świadczyć asystent, którego sama wybierze z grona znanych mu osób, czy współpracujący z działającymi w jego okolicy organizacjami pozarządowymi czy działający w ramach systemu organizowanego przez powiat. W przypadku gdy zdecyduje się na korzystanie z pośrednictwa organizacji pozarządowej albo powiatu, każdorazowo będzie miała prawo wyboru asystenta spośród co najmniej dwóch wskazanych przez te podmioty.

W informacji zaznaczono, że przewiduje się wprowadzenie systemu wymagań dla asystentów obejmujących odpowiednie szkolenia i weryfikację posiadania odpowiednich kwalifikacji i kompetencji. Ma on objąć również w ograniczonej formie osoby samodzielnie wskazywane przez osoby z niepełnosprawnością.

Organizacje pozarządowe chcące świadczyć usługi asystencji będą podlegały certyfikacji obejmującej ich potencjał, organizację świadczenia usługi oraz zapewnienie bezpieczeństwa realizacji asystencji. System będzie nadzorowany przez wojewodów i pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych.

Projekt przewiduje, że zarówno powiaty, organizacje pozarządowe, jak i osoby samozarządzające asystencją osobistą będą rozliczane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na bazie informacji przekazywanych i zatwierdzanych w systemie informatycznym. Zasada będzie płatność za faktycznie zrealizowane usługi z zaliczkowaniem na podstawie deklaracji wyboru danego realizatora przez osobę z niepełnosprawnością.

Ustalanie prawa do asystencji osobistej będzie możliwe poprzez złożenie wniosku do właściwego wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Zostanie również przeprowadzona ocena potrzeb osoby z niepełnosprawnością co do asystencji osobistej na podstawie formularza samooceny takich potrzeb, wywiadu w miejscu zamieszkania i obserwacji.

Na tej podstawie zespół ds. ustalania prawa do asystencji osobistej będzie wypełniał wystandaryzowany formularz ustalania prawa do asystencji osobistej, który umożliwi m.in.: zróżnicowanie przyznanej liczby godzin zależnie od potrzeb; zróżnicowanie wysokości stawek dla asystenta osobistego z racji szczególnych potrzeb osoby z niepełnosprawnością (np. komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC), zachowania trudne lub wykluczenie komunikacyjne/transportowe); zróżnicowanie wymagań oraz możliwości uzyskania szkoleń specjalistycznych przez asystenta.

Zespół będzie składał się z dwóch członków, uprzednio szczegółowo przeszkolonych i certyfikowanych centralnie przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Ostateczna decyzja ustalająca prawo do asystencji osobistej będzie miała charakter decyzji administracyjnej, od której będzie możliwe odwołanie się do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności i przeprowadzenie powtórnej oceny przez innych specjalistów – członków Zespołu ds. ustalania prawa do asystencji osobistej. Od powtórnej oceny przysługiwać będzie odwołanie w drodze sądowej.

Dodatkowo zainteresowany będzie mógł zawnioskować o zmianę aktualnej decyzji w sytuacji gdy zmianie ulegną jego potrzeby w zakresie asystencji osobistej. Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła wykorzystać przyznany jej w decyzji wymiar asystencji osobistej w określonym czasie,. Osoba z niepełnosprawnością każdorazowo będzie określała zakres usługi, jaki obejmować będzie asystencja.

Planowany termin przyjęcia projektu przez rząd ustalono na pierwszy kwartał 2025 r.

mam/